مطالعات فلورستیک و اکولوژی جوامع زربین (Cupressus sempervirens L.) در منطقه هیرکانی، شمال ایران.

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری اکولوژی گیاهی، آزمایشگاه تحقیقاتی اکولوژی آماری و تنوع زیستی گیاهی، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

2 عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

10.22092/ijb.2023.129427

چکیده

زربین (Cupressus sempervirens L.) تنها سرو بومی ایران و عنصری مدیترانه‌ای است. اگر چه وجود آن در رویشگاه هیرکانی ارزشمند است ولی حضور جنگل‌های مدیترانه‌ای در منطقه یورو- سیبری دور از انتظار است. برای اولین بار، ترکیب فلورستیکی، شکل‌های زیستی و پراکنش گونه‌ها در رویشگاه‌های هیرکانی زربین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. 700 گونه گیاهی متعلق به 386 جنس از 87 تیره شناسایی گردید. نیامداران با 75، آفتابگردان با 72، گندمیان با 71 و نعناییان با 46 گونه بزرگترین تیره‌های موجود هستند. تعداد 81 گونه درخت و درختچه، همراه با زربین رشد می‌کنند. تروفیت‌ها با 273 و همی کریپتوفیت‌ها با 224 گونه بیشترین تعداد را داشتند. بیش از 85% گونه‌ها دارای کروتیپ مدیترانه‌ای یا غرب ایران و توران هستند که ارتباط نزدیکی را بین منطقه مدیترانه اصلی و مناطق رویشی سرو در ایران، نشان می‌دهد. در این رویشگاه‌ها 59 گونه انحصاری وجود دارد که 31 گونه با 52 % انحصاری ناحیه ایران- تورانی، 26 گونه با 44% انحصاری پروونس هیرکانی و 2 گونه حدود 4 % انحصاری مدیترانه هستند. نتایج این تحقیق با نتایج مطالعات در سایر مناطق هیرکانی که زربین در آنها رشد نمی‌کند و با رویشگاه زربین در فیروزآباد فارس که خارج از مناطق هیرکانی است، مقایسه شد. نتایج  نشان داد که اگر چه مناطق مورد مطالعه کاملا درون مناطق هیرکانی قرار گرفته‌اند ولی مشابه رویش‌های هیرکانی نبوده و شباهت بیشتری به مناطق رویشی مدیترانه‌ای و ایران و تورانی دارند. 

کلیدواژه‌ها


Amini, T., Ejtehadi, H., Djamali, M., & Guibal, F. 2020: The world’s easternmost natural stands of Cupressus sempervirens L. (Cupressaceae) in the Hyrcanian Forest of Iran- Journal of Mediterranean Ecology 18(1), 3–8.
Assadi, M., 1998: Pinaceae, Taxaceae, Cupessaceae and Ephedraceae in Flora of Iran, vol.19-22. In Assadi, Maassoumi, A. A., Khatamsaz, M., & Mozaffarian, V. (eds.). Tehran. Research Institute of Forests and Rangelands Publications.
Assadi, M., Maassoumi, A. A., Khatamsaz, M., & Mozaffarian, V. (eds.). 1988-2021: Flora of Iran nos. 1-151. Research Institute of Forests and Rangelands Publications, Tehran.
Atashgahi, Z., Ejtehadi, H., & Zare, H. 2009: Study of floristics, life form and chorology of plants in the east of Dodangeh forests, Mazandaran province, Iran. - Iranian Journal of Biology.
Bahrani Fard, E., Yousofi, M., & Khosravi, A. R. 2018: Floristic Study of the Cypress (Cupressus Sempervirens L.) Habitat in Firoozabad (Fars Province). -Taxonomy and Biosystematics 9(32), 21–42. https://doi.org/10.22108/tbj.2018.107476.1044
Caudullo, G., & De Rigo, D. 2016: Cupressus sempervirens in Europe: Distribution, habitat, usage and threats. In European Atlas of forest tree species (pp. 88–89)- Publications Office of the European Union Luxembourg.
Djamali, M., Akhani, H., Khoshravesh, R., Andrieu-Ponel, V., Ponel, P., & Brewer, S. 2011: Application of the global bioclimatic classification to Iran: Implications for understanding the modern vegetation and biogeography- Ecologia Mediterranea 37, 91–114.
Ejtehadi, H., Amini, T., Kianmehr, H., & Assadi, M. 2003: Floristical and chorological studies of vegetation in Myankaleh wildlife refuge, Mazandaran province, Iran- Iranian International Journal of Science 4(2), 107–120.
Erfanian, M. B., Alatalo, J. M., & Ejtehadi, H. 2021: Severe vegetation degradation associated with different disturbance types in a poorly managed urban recreation destination in Iran. Scientific Reports 11(1), 19695. https://doi.org/10.1038/s41598-021-99261-5
Farahmand, H. 2020: The genus Cupressus L.: Mythology to Biotechnology with Emphasis on Mediterranean Cypress (Cupressus sempervirens L.). - In I. Warrington (Ed.), Horticultural Reviews (1st ed., pp. 213–287). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781119625407.ch5
Ghorbanalizadeh, A., & Akhani, H. 2022: Plant diversity of Hyrcanian relict forests: An annotated      checklist, chorology and threat categories of endemic and near endemic vascular plant species. Plant Diversity 44(1), 39–69. https://doi.org/10.1016/j.pld.2021.07.005
IUCN. 2019: World Heritage Nomination-IUCN Technical Evaluation for Hyrcanian Forests (Islamic Rerublic of Iran). https://whc.unesco.org/en/list/1584/
Komarov, V. L., Shishkin, B. K., Bobrov, E. G.(eds.). 1963: Flora of the U.S.S.R. Vols. 1-24. Israel Program for Scientific Translations. 
Memariani, F., Joharchi, M. R., & Akhani, H. 2016: Plant diversity of Ghorkhod protected area, NE Iran. Phytotaxa 249(1), 118–158. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.249.1.6.
Moradi, A., Asri, Y., & Sobh-Zahedi, S. 2013: An introduction of flora, life form, chorotype and habitat of plants around Sepidroud dam, Iran. -Taxonomy and Biosystematics 5(15), 95–112.
Rechinger, K. H. (Ed.). 1963-2008: Flora Iranica: vols. 1–181. Akademische Druck- u. Verlagsanstalt.
Takhtajan, A. 1986-1987: Floristic Regions of the World,University of California press.
Wickham, H. 2009: ggplot2: Elegant Graphics for Data Analysis. Springer-Verlag.
White, F. & Leonard, J. 1991: Phytogeographical links between Africa and Southwest Asia. Flora et Vegetatiom Mundi 9: 229-246/
Zannini, P., Frascaroli, F., Nascimbene, J., Persico, A., Halley, J. M., Stara, K., Midolo, G., & Chiarucci, A. 2021: Sacred natural sites and biodiversity conservation: A systematic review. Biodiversity and Conservation 30(13), 3747–3762. https://doi.org/10.1007/s10531-021-02296-3
Zare, H. 2001: Introduced and native conifers of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands of Iran.
Zohary, M. 1973: Geobotanical Foundations of the Middle East. G. Fischer.