ارزش بالقوه صفات فیتوشیمیائی و میکرومورفولوژیکی در بررسی تاکزونومیکی جنس Vitex

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع

2 دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

در یک بررسی تاکزونومیکی جنس Vitex از خانواده Lamiaceae با استفاده از صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیائی وگونه (Verbena officinalis (Verbenaceae نیز به منظور مقایسه، مورد بررسی قرار گرفت. دانه های گرده، میوه، ساقه ها و برگهای چهار گونه از Vitexو یک گونه از Verbena با استفاده از میکروسکوپ های نوری و SEM مورد بررسی قرار گرفتند. به علاوه آناتومی دمبرگ، ساختمان پوشش های کرکی و ریخت شناسی اندامهای مختلف گیاه مطالعه گردید. دانه‌های‌گرده در گونه‌های Vitex سه‌شیاری، جور‌قطب و در شمای قطبی دایره‌ای شکل هستند. در حالیکه در
Verbena officinalis سه شیاری، منفذدار و در شمای قطبی مثلثی هستند و به علاوه تزئینات سطح خارجی دانه‌گرده در گونه‌های مختلف متفاوت ومشخص کنندة محدودة گونه‌ها می باشند. در تصاویر میکروسکوپ الکترونی میوه‌، برگ, ساقه و کرکهای یک تا چهار سلولی ساده و غده دار مشاهده گردید. در این جنس کرکها و غده ها صفات تاکزونومیکی مفیدی را فراهم می‌سازند. آناتومی دمبرگ مربوط به بر‌‌گهای گره های اول تا سوم تفاوتهائی را در شکل و آرایش دستجات آوندی نشان می‌دهد. اسانس قسمت های هوائی گیاه استخراج و ترکیبات شیمیائی آن شناسائی‌‌گردید. در ترکیب اسانس گونه های Vitex آلفا-پینن، سابینن و لیمونن ترکیبات شاخص می باشند و در همه گونه‌ها با درصد بالا حضور دارند. در اکثر گونه‌ها منو‌ترپنوئیدها ترکیبات غالب اسانس را تشکیل می‌دهند. از نظر نوع ترکیبات منو- وسزکوئی- ترپنوئیدی در گونه‌های مختلف تفاوتهائی وجود دارد و گونه officinalisVerbena  دارای ترکیبات شاخص متفاوتی است. بررسی های انجام شده حضور چهار‌‌گونه V.agnus-castus,  V. negundo،  V. trifolia و V. pseudo-negundo  در ایران را نشان می‌دهد. در میان این گونه‌ها تنوع بالائی در ساختار آناتومیکی و مورفو‌لوژیکی گونه V. pseudo-negundo مشاهده‌گردید. بر این اساس ارتباطات خویشاوندی بین گونه‌ها قابل تفسیر می‌باشد. همچنین تعلق جنس Vitex به خانواده Lamiaceae موردتأیید قرار می‏گیرد.


کلیدواژه‌ها


Abu-Asab, M.S. 1990. Phylogenetic implications of pollen morphology in subfamily Lamioideae (Labiatae) and related taxa. Ph.D.Thesis, Ohio University, Athens, Ohio.
Abu-Asab, M.S. 1993. Systematic implications of pollen morphology in Caryopteris (Labiatae). Syst. Bot., 18 (3): 502-515.
Afzal-Rafii, Z. 1983. Les Pollens Du Genre Salvia et Leur Evolution. Pollen and Spores. 25: 351-366.
Ajiwe, V.I.E. & Okeke, C.A. 1998. Charactrization and Applications of Oils Extracted from Canerium Schweinfurttii, Vitex doniana and Xylopia aethiopica Fruits, Seed.
Bentham, G. & Hooker, J.D. 1965.  Genera Plantarum. Vol. 2.  Wheldon & Wesley, LTD and Verlay  J.Cramer,  Stechert-Hafner  service Agency, Inc., New York
Boissier, M.E.D. 1888. Flora Orientalis. Vol. 4, pp: 535.  Asher, A. and Co.B.V. Amsterdam.
Cantino, P.D. 1982. Affinities of the Lamiales: A Cladistic Analysis. Sys. Bot., 7: pp.237-248.
Cantino, P.D. & Sanders, R.W. 1986. Subfamilial Classification of Labiatae. Systematic Botany., 11(1). pp:163-183.
Cantino, P.D. 1992: Evidence for a polyphyletic origin of the Labiatae, Ann. Miss. Bot. Gard., 79: 361-379.
Cantino, P.D., Harley R.M. & Wagstaff, S.J. 1992(a). Genera of Labiatae: Status and classification. In Harley, R.M. and Reynold, T., eds. Advances in Labiatae Science., 511-522. Royal Botanic Garden Kew.
Cantino, P.D. 1992(b): Toward a phylogenetic classification of the Labiatae. Harley, R.M. & Reynolds, T., eds. Advances in Labiatae science., pp: 27-37. Royal Botanic Gardens Kew.
Chalchat, J.C. & Garry, R.P. 1996. Chemical composition of the leaf oil of Verbena officinalis. J. Essent. Oil. Res., 8: 419-420.
Craveiro, A.A., Alencar, J. W., Matos, F. J. A., Andrade, C.H.S & Machado, M.I.L. 1981. Essential oils from Brazilian Verbenaceae. Genus Lippia. J. Nat. Prod., 44: 598-601.
De Assis Brasil e Silva, G.A., Bauer, L., Saraiva de Siqueira, N, C.,  Moreira Bacha, C. T. & Santana, B.M.S. 1979. O őleo Essencial de ial Lippia citriodora Kunth do Rio Grande do Sul Trib. Farm. (Brazil), 47: 96-98.
Fujita, Y. 1965. Cubic system of classification of the genus Lippia (Verbenaceae) by the constituents of essential oils. Reports. Government Industrial Research Institute (Osaka), 306, 21-25.
Harley, M.M., Paton, A., Harley, R.M. & Cade, P.G. 1992. Pollen morphological studies in tribe Ocimeae (Nepetoideae; Labiatae): I. Ocimum L. Grana., 31: 161-176.
Henderson, D.M., Prentice, H. & Hedge, I.C. 1968. Pollen morphology of Salvia and some related genera. Grana Palynologica 8(1): 70-85.
Hossian, M.M., Paul, N., Sohrab, M.H., Rahman, E.
& Rashid, M.A. 2001. Antibacterial activity
of Vitex trifolia L. Fitoterapia. 72: 695-697. [http://www.com/locate/fitote]
Jamzad, Z., M.M. Harley, M. Ingrouille, M. S. J.  Simmonds & A. Jalili. 2000. Pollen exine and nutlet surface morphology of the annual species of Nepeta L. (Lamiaceae) in Iran. 2000. M. M. Harley, C. M. Morton and S. Blackmore (Editors). Pollen and Spore: Morphology and Biology. pp. 385-397. Royal Botanic Gardens, Kew.
Jafri, S.M.H. &  Ghafoor, A.B. 1974. Flora West Pakistan. 77:1-40.University Karachi.
Mallavarapu, G.R., Srinivasaiyer, R.A.,Kaul, P.N., Bhattacharya, B.R.R. & Ramesh, S. 1994. Composition of the essential oil of the leave of Vitex negundo. Planta Medica., 60: 6, 583-584; 19 ref.
Metcalfe, C.R. and Chalk, L. 1950. Anatomy of the Dicotyledones. 2nd. Vol. II. 1030-1045. Clarendon  press. Oxford.
Metcalfe, C.R. 1963. Comparative Anatomy as a Modern Botanical Discipline. IN: Adv.Bot. Res. (ad. R.D.preston), Academic Press, London, Vol. I. pp. 101-147.
Metcalfe, C.R. & Chalk, L. 1983: Anatomy of the Dicotyledones. 2nd. Vol. II. Clarendon press. Oxford.
Moldenke, H. N. 1941. Phytologia. 2: 29-30.
Moudachirou, M., Ayedoun, M.A., Sossou, P.V., Garneau, F.X., Gagnon, & Jean, F.I. 1998. Chemical composition of leaf oil of  Vitex agnus-castus L. from Benin, J. Essent . oil.  Res., 10, 343-344.
Nasir, E. & Ali, S.I. 1974: (Verbenaceae by Jafri, M.H.). Flora of West Pakistan. No: 77. pp: 23-27. Herbarium, Department of Botany University of Karachi.
Palmar E. & Pitman, N. 1972: Trees of Southern Africa Covering all Known Indigenous Species in the Republic of South Africa, South-West Africa Botswana, Lesothe and Swaziland. Vol. 3. A.A. Balkema Cape Town.
Parsa, A. 1950: Flora Del Iran. Vol. 5. pp: 432. Tehran Mai.
Phongoudome, C. 2000: A systematic study on Vitex Tourn (Verbenaceae) in Sabah and Sarawak., Malaysia, Field of study of : Forest Botany, University Putra Malaysia. pp:  264.
Raj., B. (1983): A contribution to the pollen morphology of the Verbenaceae. Rev. Palaebot. Palynol. 39: 343-422
Rechinger, K.H. 1967: (Verbenaceae in patzak, A.; Rechinger, K.H.), Flora Iranica. No: 47.
Sefidkon, F. 2002: Essential oil of Lantana camarar L. occurring in Iran. Flavour and Fragnce Journal., 17: 78-80.
Singh, Vi., Dayal, R.A. & Bartley, J.P. 1999. Volatile constituents of Vitex negundo leave, Planta Medica., 59: 580-582.
Terblanché, F. C. & Kornelius G. 1996: Essential Oil Constituents of Genus Lippia (Verbenaceae)- A Literature Review. Essent. Oil. Res., 8: 471-485.
Townsend, C.C. 1980. Flora of  Iraq. Vol. 4, part. two. The Ministry of Agriculture and Agrarian Reform of the Republic of  Iraq.
Velasco-Negueruela A. & Perez-Alonso M. J. 1993: Volatile constitutents of  four Lippia species from Cőrdoba (Argentina). J. Essent. Oil. Res., 5: 513-524.
Wagstaff, S.J., Hickerson, L., Spangelr, R., Reeves P.A. & Olmstead, G. 1998. Phylogeny in Labiatae S.L., inferrd from cp DNA Sequences. Plant Systematic and Evolution., pp: 265-274.
Zeng, X., Fang, Z., WU, Y. & Zhang, H. 1996. Chemical constituents of the fruits of Vitex
trifolia L., (In Chinese), Mar; 21 (3): 167-191. [http://www.ncbi.nlm.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi].